ΚΥΡΟΣ και ΚΡΟΙΣΟΣ

«Λένε ότι ο Κύρος έκανε στον Κροίσο την εξής ωραία διδασκαλία, όταν ο Κροίσος τον συμβούλευε λέγοντάς του ότι θα καταντήσει φτωχός λόγω της μεγάλης του γενναιοδωρίας, ενώ μπορεί μεγάλους θησαυρούς χρυσού για έναν άνθρωπο να κρύψει στο σπίτι του. Ο Κύρος λένε ότι ρώτησε: Και πόσα χρήματα νομίζεις ότι θα είχα ως τώρα, αν μάζευα χρυσάφι, καθώς με συμβουλεύεις, αφότου έγινα βασιλιάς;

Ο Κροίσος λένε ότι ανέφερε κάποιον αριθμό πολύ μεγάλο. Και ο Κύρος σ’ αυτό λένε ότι αποκρίθηκε: Εμπρός, Κροίσε, στείλε έναν έμπιστό σου άνθρωπο μαζί με τούτον εδώ τον Υστάσπη. Εαύ Υστάσπη, είπε, αφού πας στους φίλους μου, πες τους ότι έχω ανάγκη χρημάτων για κάποια υπόθεσή μου, γιατί πραγματικά έχω ανάγκη, και πες τους, αφού γράψει καθένας όσα χρήματα μπορεί να μου δώσει, και αφού σφραγίσει την επιστολή, να τη δώσει στον υπηρέτη του Κροίσου να τη φέρει.

Αφού έγραψε όσα έλεγε και σφράγισε την επιστολή, την έδωσε στον Υστάσπη να τη φέρει στους φίλους του, και έγραψε σ’ όλους να δεχθούν τον Υστάσπη σαν φίλο. Όταν ο Υστάσπης πήγε σε όλους τους φίλους, και ο υπηρέτης του Κροίσου έφερε τα γράμματα των φίλων, ο Υστάσπης είπε: Και μένα, βασιλιά Κύρε, μπορείς να με μεταχειριστείς ως πλούσιο, ήρθα φέρνοντας άφθονα δώρα, επειδή έτσι έγραψες.  Και ο Κύρος είπε: Να λοιπόν αποκτήσαμε, Κροίσε, και άλλον ένα θησαυρό. Παρατήρησε τώρα και τους άλλους και λογάριασε πόσα χρήματα έχω έτοιμα, αν παρουσιαστεί ανάγκη να τα χρησιμοποιήσω. Λένε λοιπόν πως ο Κροίσος λογάριασε και βρήκε πολύ περισσότερα από όσα είπε ότι θα είχε ο Κύρος  στο θησαυροφυλάκιό του, αν μάζευε χρήματα (και δεν τα μοίραζε στους φίλους του). Όταν αυτό αποδείχτηκε, λένε ότι είπε ο Κύρος: Βλέπεις, Κροίσε, ότι έχω κι εγώ θησαυρούς; Αλλά εσύ με συμβουλεύεις μαζεύοντας αυτούς στο σπίτι μου να με φθονούν εξ’ αιτίας τους και να με μισούν, και αφού διορίσω μισθοφόρους φύλακες, να τους εμπιστεύομαι σ’ αυτούς. Εγώ όμως, επειδή κάνω πλούσιους τους φίλους μου, θεωρώ αυτούς θησαυρούς και συγχρόνως πιστότερους φύλακες και εμένα και της περιουσίας μου, παρά αν διόριζα μισθωτούς φύλακες. Και κάτι άλλο θα σου πω. Εγώ δηλαδή, Κροίσε, εκείνο που έδωσαν οι θεοί στις ψυχές των ανθρώπων και τους έκαναν όλους το ίδιο φτωχούς, ούτε εγώ ο ίδιος μπορώ να το κατανικήσω, αλλά και εγώ είμαι αχόρταγος για χρήματα όπως και οι άλλοι. Κατά τούτο όμως νομίζω πως διαφέρω από τους περισσότερους, ότι οι άλλοι, όταν αποκτήσουν περισσότερα από όσα τους αρκούν, άλλα απ’ αυτά τα θάβουν στη γη, άλλα τα αφήνουν να σαπίσουν, και άλλα αριθμώντας και μετρώντας, ζυγίζοντας, αερίζοντας και φυλάγοντας έχουν μεγάλες σκοτούρες, και μολονότι έχουν τόσα πολλά στο σπίτι τους, ούτε τρώνε περισσότερα από όσα μπορεί να υποφέρει το στομάχι, γιατί θα σκάζανε, ούτε φορούν περισσότερα φορέματα από όσα μπορούν να υποφέρουν, γιατί θα πνίγονταν. Επομένως τα περιττά χρήματα καμιά ωφέλεια δεν προξενούν σε κείνους που τα έχουν, παρά μόνο φροντίδες. Εγώ όμως υποτάσσομαι στους θείους νόμους και αγαπώ πάντοτε τα περισσότερα. Όταν όμως αποκτήσω όσα δω περισσότερα από εκείνα που μου αρκούν, τα χρησιμοποιώ για να ικανοποιήσω με αυτά τις ανάγκες των φίλων, και πλουτίζοντας και ευεργετώντας τους ανθρώπους  αποκτώ την εύνοιά τους και τη φιλία τους,  και με αυτό απολαμβάνω ασφάλεια και δόξα, που ούτε σαπίζουν, ούτε αν είναι πολλά, βλάπτουν, αλλά η δόξα όσο μεγαλύτερη είναι, τόσο μεγαλύτερη και καλύτερη και ευκολότερη γίνεται στο να τη φέρει κανείς, και πολλές φορές κάνει πράους εκείνους που την έχουν. Εγώ, Κροίσε, για να ξέρεις και τούτο, δε θεωρώ ευτυχέστατους εκείνους που έχουν πολλά και τα φυλάνε. Γιατί (αν έτσι είχε το πράγμα) ευτυχέστατοι θα ήταν εκείνοι που φυλάνε φρούρια, αφού φυλάνε όλα όσα βρίσκονται μέσα στις πόλεις. Αλλά εκείνος που θα μπορέσει να αποκτήσει πολλά δικαίως  και να τα χρησιμοποιεί επωφελώς για τους άλλους, νομίζω ότι είναι ευτυχέστατος. Και φανερό ήταν βέβαια ότι ο Κύρος έκανε όσα έλεγε.»

 
Ξενοφών – Κύρου Παιδεία